Jose Mari Pastor
2018-10-6an, BERRIA.
Euskal independentisten erreferenteetako bat da Quebec, Eskozia eta Kataluniarekin batera. Hango bozetako emaitzei erreparatzen diegu. Aste honetan albiste txarra izan dugu: burujabetzaren aldekoek nabarmen egin dute behera botoetan. Pozik daude gure unionistak.
1995ean erreferenduma egin zuten Quebecen. Independentziaren aldekoek ozta-ozta galdu zuten. Sentimendu nazionalak bizirik dirau, baina garrak ez du hainbeste berotzen. Behinolako gizartea eta oraingoa ez dira berdinak. Gizarte tradizionalaren balioak nagusi ziren 70eko urteetan. Eta garrantzitsuena: frantses hiztunak baztertuak ziren.
Aldatu da hori guztia. Quebeceko aditu batek El País egunkari espainiarrari azaldu dionez, gazteak kezkatuago daude sare sozialetan like mordoa jasotzearekin auzi nazionalarekin baino —gurean bestelakoa da kontua?—. Gainera, frantsesa Quebeceko hizkuntza ofizial bakarra da 1977tik administrazioan, lanean eta merkataritzan, eta herritar ugari ez dira hizkuntza galduko ote den beldur. Hala bada ere, badago kontu kezkagarri bat, haien ustez: alofonoak. Halaxe deitzen diete lehen hizkuntza ez frantsesa ez ingelesa ez dutenei. Frantsesez jakin arren, Kanada barruan segitu nahi dute. Gero eta gehiago dira, eta horrek boto xenofoboa piztu du.
Euskal Herrian baino baldintza askoz hobeak dituzte independentistek Quebecen eta, hala ere, —edo agian horregatik— atzera egin dute azkenaldian. Eta orduan, gu? Hemengo jende askok ez du ezer jakin nahi euskararekin. Hemen inork ez du euskara ikasi behar; hemen inori ez zaio euskara exijitzen administrazioarekin komunikatzeko. Adibide bat: lagun batek agiri bat idazteko eskatu dit, epaiketa batean aurkezteko. EAEko bi hizkuntza ofizialetako batean egiteko eskubidea dugu. Euskaraz idatzi, eta erdarazko itzulpena eskatu digute. Epaiketa non da, Madrilen ala Bilbon? Madrildar batek erdara hutsez eraman dezake agiri bat Euskal Herriko edozein epaitegitara. Euskaldun batek ezin du euskara hutsezko testua aurkeztu leku berean. Non dago kamera ezkutua?
Ez, Donostia ez da Montreal. Ez legez, ez arauz. Gipuzkoako hiriburuko denda, jatetxe eta abarri begiratu. Hotel gehien-gehienen webguneetan ez dago euskararen arrastorik —euskaldun potrozorriak ostatu zikinetara joaten dira, badakizu—. Hiru, lau edo bost izarreko hotel horietako batean hamahiru hizkuntzatan dago webgunea. Hamahiru, japoniera, turkiera eta txekiera barne! Euskararik ez. Beste batean ingelesez, alemanez, neerlanderaz, frantsesez, italieraz eta portugesez irakur dezakezu informazioa. Eta lau espainiera motatan: espainiera penintsularra, kolonbiarra, mexikarra eta argentinarra. Euskaldunok ez genuke eskatuko webgune bat batuaz, bizkaieraz, gipuzkeraz eta lapurtera klasikoz. Euskara batua nahikoa litzateke. Baina horrela ere ez.
«Zergatik ozpindu han eta hemen euskaraz erantzuten ez badizute?», esaten dute erdaldunek. Bada, gozo jartzen dira haietako batzuk, izkinako dendako txinatarrak ulertzen ez dienean.
Hizkuntzaren geroari buruz hitz egiten ari gara euskara batuaren 50. urteurrenean. Ez nuke ospakizuna izorratu nahi, baina ez ahaztu: Donostia ez da Montreal. Ez. Hemengo hainbat lekutan hobeto hartzen dituzte ez dakit nongo turistak euskaldunak baino. Eta guri bost. Anestesiatuta gaude. Errespetu, tolerantzia eta bizikidetzaren amua sartu ziguten, aspaldi, gure erakunde autonomikoek. Hotel batek errusieraz edo turkieraz jar dezake informazioa baina euskaraz ez, eta gure agintariek ez diete ezer egiteko eskatuko. Ez behartu, mindu egingo dira eta. Txistu egiten digute aurpegira eta guk irribarretsu irensten dugu. Zergatik haserretu Gipuzkoako hiriburuko hainbat hotel eta jatetxetan euskaldunok baztertzen bagaituzte eta alemaniarrak, italiarrak, kolonbiarrak eta mexikarrak gu baino hobeto hartzen badituzte? Gu toleranteak gara. Oso. Hara joaten segitzen dugu, gitarra eskuan eta mariatxiak kantatzen, gusturago har gaitzaten. ¡Ándale, ándale!
