PASCAL OTTAVI
Korsikako Unibertsitatea (Pascal Paoli).
NAGIOZINTZArentzat eta ICEC-entzat (https://www.icec.ngo/) idatzitako artikulu honetan Korsikako Unibertsitateko irakaslea Pascal Ottavik korsikerak eskoletan duen egoeraren berri ematen digu.
“Korsikarren hizkuntza” ez da beti halakotzat jo. Horren arrazoia historikoa da, neurri handi batean. Hizkuntza oro, izan ofiziala edo ez, bilakaera bat izan eta aldatu egiten da, dela arrazoi geografikoengatik, dela gizarte bereizketagatik. Bada, horretan Korsika ez da desberdina: estandar komun bat ez duenez, haren aldaerek desberdintasun nabarmenak dituzte hala fonologian nola sintaxi berezian. Haatik, uhartean zehar guztiz ulertzen dute elkar, iparraldetik hegoaldera, Sardinian jazotzen denaz guztiz bestela, konparazio baterako.
Luzaro italiar-erromatar eremuko partaidetzat hartu da
Korsikera bere dibertsitatearen baturaz osatzen den hizkuntza da. Erromatar hizkuntza guztiak bezala, nahasketa batetik sortu zen: Behe Inperioko ahozko latin berantiarra eta bertako hizkuntza. Leku izenak aberatsak dira latin aurreko hitzetan, eta izen arruntak, hala nola “tafone” (zulo) edo “caracutu” (gorostia), latina ez den hizkuntza batean sailkatzen dira.
Korsikera modernoa definitzen
Hizkuntzaren ikuspegi estruktural batetik, hizkuntza behe latineko dialektoen nahasketatzat jo dezakegu, italiar-erromatar eremuan sailkatua. Soziolinguistikaren aldetik, hizkuntza erromantzetzat har daiteke. Izan ere, korsikarrek entitate berezi gisa izendatu nahi izan dute eraginkorki, eta adierazi beste guztietatik desberdina dela, bereziki italieratik. Hain zuzen, hori autonomia sortzeko prozesuarekin batera gertatu da: alde batetik, historiaz eta kulturaz italiar eremutik banandurik egotearen bidez eta, bestetik, hizkuntzaren garapen prozesu baten bidez (literatura, gramatika, hiztegiak, lexikoa).
Frantsesetik sortutako sasiko umea
Korsikerak XIX. mende erdialdera eskuratu zuen independentzia italieratik, hura baitzen uharteko kultura hizkuntza historikoa XIX. mende erdialde arte. Une horretan, ordea, frantsesa hasi ziren inposatzen elitearen hezkuntzarako hizkuntza gisa. Gero, biztanleriaren alfabetatze bitarteko gisa jarraitu zuen. Italierarekin zuen hizkuntza segidatik bereizi zenean, korsikerak utzi egin zion dialekto izateari nahitaez, existitzen jarraitu ahal izateko, areago hezkuntza publikoaren aurrerabideak Frantziarekiko integrazioa behartu zuenean. Estatuak grina bizia agertu zuen italiera desagerrarazteko eta, frantsesa eliteko klaseen hizkuntza bihurtu ondoren, herri hizkuntzaren erabilera tradizionaletan ere errotu zen. Ondorioz, paradoxan erortzeko arriskurik gabe, baiezta dezakegu korsikar hizkuntza frantsesa uhartean ezartzearen ezusteko sasiko umea dela.
Hizkuntza polinomikoa
Korsikera hizkuntza polinomikoa da: dialektoen baturaz osatzen da, eta hizkuntzaren hiztunek aitortu eta zilegi jotzen dituzte haiek. Ondorioz, hizkuntzak hainbat estandar ditu. Aniztasun hori onartu egiten du bertako gobernuak, Collectivité Territoriale de Corse delakoak, hala ikastetxeetan nola hedabideetan.
Korsikeraren egungo bizitasuna
Zail samarra dirudi hizkuntzaren hiztun kopurua zehazki jakitea. Frantzian, ideologiaz zein instituzionalki, esklusiban frantsesez mintzo diren herritarrak besterik ez daude.
2021eko uztailean, Collectivité Territoriale de Corse erakundeak hizkuntzari buruzko inkesta bat agindu zuen, eta haren emaitzek adierazten dutenez, biztanleriaren % 39 inguru hiztun aktiboak dira, eta inkestatuen % 70ek babestu egiten dute uharterako hizkuntza ko-ofizialen eskaera: frantsesa eta korsikera, euskal eta katalan ereduetan oinarrituz.
Hezkuntzan irakasten den korsikeraren egungo estatusa
Oraingoan, 2020-2021ko ikasturteko emaitzak bakarrik daude eskueran. Korsikako eskola barrutiak ez du datu ofizial gehiagorik plazaratu data hartatik. Nabarmendu behar da bost urtean behin Frantziako Gobernuak eta Collectivité de Corse erakundeak hizkuntza garatzeko plan bat sinatzen dutela. 2015etik aurrera, korsikar nazionalistek orduan irabazi baitzuten botere betearazlea, planak hizkuntza gaitzat ez duten ikasgaietarako (historia, matematika, fisika…) heziketa programa elebidun zabal bat bildu du bigarren hezkuntzarako eta lehen hezkuntzako bigarren ziklorako.
Lehen mailako ikastetxeetan, haurren % 97k, gutxiago edo gehiago, maiztasunez ikasten dute korsikera; % 45ek klase elebidunetan ikasten dute, eta % 2 murgiltze klasetara joaten dira. Lehen Mailako Hezkuntzan, ikasleen % 55ek korsikera bigarren hizkuntza gisa ikasten dute (bigarren “atzerriko” hizkuntza balitz bezala), eta % 25 klase elebidun bateko partaide dira beren curriculumean, nahiz eta hori teorikoagoa den egia baino. Bukatzeko, Bigarren Hezkuntzako ikastetxeetan, ikasleen % 14 inguruk hartzen dute korsikera atzerriko hizkuntza aukera gisa, eta klase elebidunak ez dira ia existitzen. Batxilergoko etsamina erreforma, garai hartako Michel Blanquer hezkuntza ministroa buru zuela, kalte nabarmenak egin zizkion ‘eskualdeetako hizkuntzak’ direlakoen irakaskuntzari, eta korsikera horien artean zegoen, nahiz eta momentuz ondorioak arinagoak diren hexagono delakoaren beste batzuentzat baino.
Zein estrategia da eraginkorra?
Duela berrogei urtetik hona, bertako mugimendu nazionalistaren estrategia hezkuntza publikoa aldeztea izan da, ikusita hasieran irabazi asmorik gabeko sektorea ahula zela. Aukera hori Korsikako Biltzarraren gobernuko nazionalista guztiek babestu dute, eta emaitza garrantzitsuak eragin ditu. Hain zuzen, goiko datuek emaitza zein ona izan den erakusten dute.
Hala ere, sistemaren paretaren kontra jotzen ari gara, uharteko agintari hautetsiek ez baitute benetako subiranotasunik. Ondorioz, ekimen berriek, Euskal Herriko ikastolen atzera, murgiltze bidezko hezkuntza ezartzen saiatu dira, hezkuntza sistema publikoan murgiltze bidezko klaseak edo klase elebidunak irekitzeko prozesu motelegiez gain.
Joan den udan uhartearen etorkizuneko autonomia estatusari buruz hasitako eztabaidek garrantzi handia izango dute hizkuntzaren eta haren irakaskuntzaren aurrerabidean, ideologia jakobinoaren eragina latza baita Frantziako Gobernuko hautetsi politikoen artean eta haren egituran.