Xabier Arregi
2018-01-12an, NOTICIAS DE GIPUZKOA.
Euskararen itoguneetan bizi garenontzat ez dago arnasa lasai hartzerik, ezta ETB1eko albistegietan ere. Ikus-entzule euskalduna Gaur Egunari arreta jartzera doanean, badaki erdara hutsean entzun beharko dituela hainbat adierazpen (politikoenak, adituenak…), susmatu barik zergatik den horrela euskara hutsekoa izan beharko lukeen kate batean. Baten batek zigortu nahi ote gaitu? Adoktrinatu? Azpimarratu Espainiako zatitxo honetan bizi garela eta ez ametsik egiteko? Espainiaren presentzia sinboliko–zapaltzailea beti hor dagoela gogorarazi nahiko digute espainieraren bidez? Gurea eginda daukagu hori normala dela, normaltzat jotzen dugun moduan euskararen ausentzia ETB2n. Hizkuntza politiken arduradunen, eta hauspotzaileen, “zen” diskurtsoak narkotizatuta gauzka, eta eguneroko eraso zitala jasotzen dugunean, ez dugu erantzuten, ez dago kexarik gure aldetik; marmar isila, etsia, akaso.
ETB1eko Gaur Egunean elkarrizketen bidez egindako adierazpenei so egiten badiegu, eta alderaketa txiki bat egiten badugu ETB2ko Teleberriekin, konturatuko gara ematen den desorekaz, eta euskararekiko, eta euskaldunokiko, agertzen den mesprezuaz. 2018ko, urtarrilaren 10a, Gaur Egun albistegiak: ETB1en elkarrizketatuetatik 12 erdara hutsean, Itzulpenik gabe; 2 erdaraz, euskaratuta, esatariaren ahotsa gainjarrita; 2 erdaraz, euskaratuta azpitituluekin; 8 euskaraz; 3 katalanez. Iparraldeko berriak ematen direnean ez da frantsesik entzuten. Elkarrizketatua euskalduna izaten da, edo, bestela, euskaratzen da esatariaren ahotsa gainjarriz.
Egun horretantxe, ETB2n, Teleberrietan, euskaraz honako adierazpenak entzun ahal izan ziren: bi politikorenak, esatariak ahoz azalduta, eta Hur handitan motxiladun haurrei eskainitako saioaren neskatila-mutikoen adierazpenak, erdaratuta azpitituluekin. Hori izan zen dena.
Nabarmentzeko hainbat kontu: batetik, ETB1en etengabe entzutea erdarazko adierazpenak, inolako itzulpenik gabe. Euskaratzeko bi baliabide samur daude: esatariaren ahotsa gainjarriz, edo azpitituluak. Bata nahiz bestea oso gutxitan erabiltzen dira. Harrigarria, bestalde, egun hartan Ertzaintzaren izenean hitz egin zuten hiru kideetatik bakarrak ere ez egitea euskaraz. Hori ere ETAren errua ote da, sailburu andrea? Orain modan jarri da ETAri errua leporatzea. Bestalde, hainbat kasutan, futbolean adibidez, taldearen izenean adierazpenak euskaraz ez dakien jokalari batek egiten ditu. Kasu horietan hain zaila al da euskaratzea eta esatariaren ahotsa gainjartzea? Eta zer esango du Iparraldeko euskaldunak, berarentzat, bestela ere, interes eskasa duten Gaur Egun horietaz? Askotan, berriengatik, Albaceteko batentzat interes handiagoa izaten dute.
ETB2n eskandaluzkoa da euskararen ausentzia, are gehiago kontuan badugu espainierari ematen zaion presentzia ETB1en. Aldea ikaragarria da, euskararen kalterako. Gaur Eguneko elkarrizketetan ETB1en euskaraz egiten duten herritarrek, gero espainieraz egin behar dute ETB2ko Teleberrietarako. Gauza bera esan dezakegu bere bizitza gehiena euskaraz egiten duen jendeaz. Entzuten ditugu pilotariak erdaraz hitz egiten, askotan euren bizimodua, ingurunea, euskaldun hutsa denean. Zergatik? Ezkutatu behar al dira hizkuntza politikak arnasguneak deitzen dituen gune horiek? Lotsa ematen diete ETBko arduradunei? Ezin dira ETB2n azpitituluak erabili erdaraz? Azpimarratzeko modukoa da ere azkenaldian, askotan, ETB2n gehiago entzuten dela katalanez euskaraz baino.
Zer azalpen eduki dezake egoera horrek? Zaila da ETBko albistegietan euskararekin hain asimetrikoa, zitala, den politika ulertzea; zaila azalpena aurkitzea. Garbi dago ez dela arazo teknikoa; ezta ere langileek, kazetariek, nahierara hartutako erabakia; ez nuke esango arnasguneetan, edo Iparraldean, bizi diren euskaldunei espainieraz ondo egiten irakasteko asmoarekin egingo dutenik. Horiek baztertuta, aukera bakarra da politika jabetu bati erantzuten dion praktika dela baiestea, eta hori ulertzeko modu bakarra da onartzea itun bat dagoela espainiera sendotzeko eta euskara ahultzeko ETB1eko eta ETB2ko albistegietan. Gordetako ituna, herritarrongana heltzen ez dena, iraingarria, egunero umiliatzen gaituena. Alderdien interesek euskara fribolitate handienarekin tratatzera eramaten dute politika. Noiz arte ETB1eko Gaur Egunetan adierazpenak espainiera hutsean? Euskaratzen duen ahots bat jarri gabe? ETB2n, ez da euskararik existitzen ia. Ez al da egon behar euskararen inolako presentziarik ETB2n? Presentzia duina? Horri, euskara ezkutuan edukitzeari, eta espainiera nabarmentzeari, esaten diote hizkuntza politiken arduradunek euskarari prestijioa ematea? Asko eskatzea al da “El conquis”en moduko saioetan, adibidez, noizean behin besterik ez bada, lehiakideen arteko elkarrizketak euskaraz entzutea, erdarazko azpititulatuekin? Animoak ematen besterik ez bada? Erreguka, karitatez, eskatu behar da hori?
