Euskal Herriko gizarteak, orokorrean, ez ditu gustuko mendekotasun-jarrerak (are gutxiago bidegabekeria baten ondorio direnean) eta ekimen askotan frogatu du intsumisioa nahiago duela, duela urte batzuk soldaduskari egindako ukoan, besteak beste. Ez ditugu maite jarrera diskriminatzaileak ere. Baina hizkuntzaren arloan euskaldunok diskriminatuta gaude eta era otzanean onartzen dugu egoera hori, baita Euskal Herriko tokirik euskaldunenetan ere. Hizkuntza-mendekotasuna odolean daramagu, geneetan ere bai, mende luzeetan gure lurraldean nagusi izan diren eta egun ere diren bi inperialismo erdaldunek egundoko kultur eta adimen-kolonizazioa ezarri dizkigutelako. Jakina denez, zapaltzailearen arma nagusia zapalduaren burua baita.
Intsumisioaz ari gara gustatzen ez zaigun eta edonork egiazta dezakeen errealitate bat aintzat hartzen dugulako: Euskal Herrian “pax linguistikoa” dugu euskaldunok erdaldunen aurrean beti amore ematen dugulako. Hemen ez dago Flandrian, Katalunian edo Estonian bezalako hizkuntza-gatazkarik euskaldunok gure hizkuntza-eskubideak tinko exijitzen ez ditugulako. Zer gertatuko litzateke egunen batean euskaldunon erdiek -demagun- (400.000 lagunek) erdaretan hitz egiteari uko egingo bagenio? Gatazka begi-bistan jarriko litzateke.
Dezente dira Euskal Herrian nagusiki euskaldunak diren herriak eta eskualdeak. Horietan, bertako biztanleria osoa euskalduna da, Estonian bere hizkuntzan bezalaxe, adibidez. Baina leku horietan ere ezinezkoa da euskaraz bizitzea hara joandako kolonoek euren hizkuntza-diktadura ezartzen digutelako. Eta kasu horretan “tolerantzia” eta “kultura-aniztasunaren” defendatzaile sutsuek hizkuntza-mendetasuna eskatzen digute behin eta berriz euskaldunoi elkarbizitzaren izenean. Eta hori ez da bidezkoa.
Euskal Herrian euskaldunok, asko jota, biztanleriaren herena besterik ez garela gogorarazten digute erdaltzaleek gure hizkuntza-mendekotasuna eskatzeko eta exijitzeko. Eta hori egia-erdia besterik ez da. Urola Kosta edo Lea Artibai bezalako eskualdeetan, esaterako, nahiz eta bertako ia guztiak euskaldunak izan, mendekotasun berbera exijitzen digutelako. Eskualde euskaldun horietan ere, Notariotzan, Auzitegian, banketxe askotan, Lanbiden, anbulatorioan, jatetxe batzuetan edo Ertzaintzan, esaterako, erdaraz hitz egitera behartzen gaituzte “gatazka” saihesteko eta “gizabide ona” erakusteko.
Gordin mintzatzeko garaia da. Aski da! esateko garaia. Ez da gure asmoa politikoki zuzenak izatea, ahalik eta egoeraren diagnostikorik zehatzena egitea baizik, abiapuntu modura: Euskal Herria kulturan eta hizkuntzan kolonizatuta dagoen Herria da, eta hori ahazteak hizkuntza-onkerian erorarazten gaitu behin eta berriz. Hizkuntza-asimilazioaren fasean hain aurreratuta gaude, ezen guztiz “normaltzat” jotzen baitugu hemen bizi den erdaldun baten aurrean beti erdarara pasatzea, “ez dakielako”, “erdaldun gutarra” delako, gure etxepekoa delako edo hizkuntza-estresa saihestu nahi dugulako.
Norbanakoen mailan horrelako jarrera otzan eta mendekoa hartzen baldin badugu, nola eskatu gero Administrazioari ausartagoa izatea hizkuntza-politikaren arloan?
Eskubideak ez dira eskatzen, eskubideak egikaritu egiten dira. Euskaldunok eta euskaltzaleok armairutik irten behar dugu eta gure eskubide zibilak exijitu. Hizkuntza-mendekotasunari amaiera eman behar diogu. Geure norbanako duintasuna eta herri-duintasuna berreskuratu behar ditugu. Baskoak ez garelako, euskaldunak baizik. Eta ez gaude prest geure identitateari behin eta berriz egunero uko egiteko.
Euskal gizarteak asko aurreratu du eskubide kolektiboekiko sentiberatasunean azken hamarkadetan. Onartezina deritzogu emakumeen aurkako diskriminazioari, edo etnia edo arraza jakin baten aurkakoari ere. Baina ez da berdin gertatzen hizkuntzaren arloari dagokionez. Bada garaia Euskal Herrian euskaraz bizi ahal izatea exijitzeko, norbere herrian norbere hizkuntza erabiltzea ez da pribilegio bat, giza duintasunaren espresioa baizik. Hala, Euskal Herrian euskaraz bizitzea euskaldunoi dagokigun portaerarik naturalena da.
Azkenik, salaketaren garrantzia azpimarratu nahi dugu. Gure hizkuntza-eskubideak urratzen direnean ez dugu egoera diskriminatzailea onartu behar, salatu baizik. Eta bi lekuetan salatu ere, Elebiden EAEko erakunde ofiziala delako eta Behatokian, Kontseiluak antolatu eta Euskal Herrikoak kudeatzen dituelako. Eta ez soilik erakunde publikoen urraketak, baita mundu pribatu antolatuarenak ere, banketxeenak, jatetxeenak, merkataritza munduarenak eta edonorenak. Ez gaude prest gure eskubide zibilak (eta hizkuntzarena horietako bat da) behin eta berriz zapalduak ikusteko.
Norbanakoek egindako keinuak iraultza baten abiapuntu izan daitezke (gogoratu Rosa Parks-ena Alabamako autobus hartan). Hizkuntza-intsumisioaren garaia da!
