Galizieraren gizarte-erabilera azken 30 urteotan nabarmen jaitsi dela ageriko sekretua zen. Umeen artean galizieraren ezagupenik txikiena dagoela ere ohartarazten zuten hizkuntzaren aldeko elkarteek. Eta zantzu ilun horiek baieztatu ditu Galiziako Estatistika Institutuak burutu berri duen inkesta soziolinguistikoak (2019ko irailekoak): alarmak pizteko seinale kezkagarriak jasotzen baititu inkesta horrek.
Datu orokorrak ez dira txarrak, eta Euskal Herritik begiratuta batek baino gehiagok hemen nahiko lituzke: biztanleriaren %57k oso ondo hitz egiten du galizieraz, eta beste %30 batek nahiko ondo. Ezer ez edo oso gutxi dakitenen kopurua %12koa besterik ez da.
Baina adin-taldeei dagokienez, txikienak (5-14 urte) dira galegoz gutxien dakitenak: %23,90ak ez du hizkuntza menderatzen, edo oso gutxi. Zaharrenak (65 urtetik gorakoak) dira, aldiz, hizkuntza hobeto ezagutzen dutenak, talde horretan %8k soilik ez baitaki galegoz mintzatzen.
Bitxia da datu hori, kontuan hartuz eskoletan (teorian behintzat) umeek harremana dutela galizierarekin. Baina gauza jakina da kasu gehienetan harreman hori oso azalekoa dela, duela bi urte Marcos Maceira, A Mesa Pola Normalización Linguisticaren presidenteak, NAZIOGINTZAri aipatu zionez: Marcos Maceirari egindako elkarrizketa
Hizkuntzaren erabilerari dagokionez, biztanleen %30ak dio “beti” galizieraz hitz egiten duela. Beste %18k “galizieraz espainieraz baino gehiago”. Beraz, gehienbat edo beti espainieraz hitz egiten dutenen ehunekoa %52koa da.
Baina adin-taldeak aztertzerakoan, berriz ere hodei beltzak datoz: umeen %26k soilik hitz egiten du “beti” edo “gehienbat” galizieraz. Zaharren artean kopuru hori %73koa da.
Inkestak ez du aipatzen zein den galizieraz idazteko gai den biztanleen kopurua, baina bai galizieraz eskuarki idazten dutenena: %16,6. Horrenbestez, %82k gazteleraz idatzi ohi du. Galizieraz “beti” hitz egiten dutenen artean %36k ere galegoz idazten du ia beti.
Gizarte-eremuetan galiziera lagunen artean erabiltzen da batik bat (biztanleen %34k beti hitz egiten du lagunekin hizkuntza horretan). Aldiz, seme-alaben irakasleekin galizieraz beti hitz egiten dutenen ehunekoa %23ra jaisten da, medikuekin (%28) baino gutxiago. Datu esanguratsua.
Aisialdiari dagokionez, telebista “beti” edo “gehienbat” galizieraz ikusten dutenak %17,6 dira. Irratiari dagokionez, %14,2. Galiziarren %5ak liburuak irakurtzen ditu “beti” edo “gehienbat” galizieraz, eta beste hainbestek nabigatzen du Interneten hizkuntza horretan.
Galiziako etxeen %22,70etan familiako kide guztiek hitz egiten dute beti galizieraz. Ourense eta Lugo probintzietan A Coruña edo Pontevedran baino gehiago.
Hizkuntzaren ezagutza eta erabilera ez da uniformea edo berdinbanatua Galizian. Hirien artean, galiziera gehiago erabiltzen da Santiagon (%44), Lugon (%44,7) edo Ourensen (%33.5) Ferrolen (%17), Vigon (%15,2), Pontevedran (%23) edo A Coruñan (%20) baino. Lugon eta Santiagon %21ek eta %20k, hurrenez hurren, “beti” hitz egiten dute galizieraz. Vigon eta A Coruñan, aldiz, %3,85 eta %5ek, hurrenez hurren. Eskualdeka, Costa da Morte da galiziera gehien erabiltzen duen lurraldea: %92k beti edo gehienbat hitz egiten du galizieraz (Bergantiños, Tierra de Someira, Finisterre, Muros, Noya…); Melide eskualdean (A Coruña) antzeko ehunekoak daude, eta pixka bat gutxiago (%88) Ourense hegoaldeko eta Lugoko ekialdeko (Ancares, Fonsagrada…) eskualdeetan.
Aintzakotzat hartu behar da Euskal Herria edo Kataluniaren aldean Galiziak historikoki immigrazio oso gutxi jaso duela, eta horrek bertako hizkuntzaren higadura saihestu duela. Halere, hizkuntzaren aldeko mugimenduak kezkatuta agertzen dira hizkuntzaren ezagutza eta erabilera adinarekiko proportzionala delako. Hizkuntzaren etorkizunerako sintoma kezkagarria, bistan denez.
P.S.: Artikulu hau idatzi ondoren berri ona heldu zitzaigun Galiziatik: NOS DIARIO paperezko egunkaria kalean dago urte berriarekin batera. Zorionak, Galizia! Guk galizierazko egunkariaren berri eman genuen duela urtebete: Galezgozko egunkari berria, bidean