Agustina Pontesta
2022-09-18an, BERRIA.
Aurkez nadin hasieratik: nire herriko ikastolaren sorkide eta andereño ere izandakoa naiz, eta denboraren poderioz ilea urdindutakoa. Min handia jasotzeaz gain, pena eta tristura ematen didate azken bolada honetan ikastolaren aurkako iritziek (irainak ere bai batzuek), eta artikulu egileek horrela pentsatzeak. Irakurriak irakurrita, ziur naiz denak ni baino gazteagoak eta frankismo garai hura bizi izan ez zutenak direla, eta, ikastolak sortzeko herri borrokan murgildu eta zenbaitetan atxilotuak eta kartzelatuak ere izan zirenen errespetuz soilik, garai hura gogoan, beti egongo naiz ikastolaren alde.
Baina denak ez dira aurkakoak noski, abuztuaren 11n BERRIAn agertutako Josu Txapartegiren iritzi artikuluarekin erabat ados egonik, garai hura oroitarazi, eta animatu nau lerrook idaztera.
Gure helburua:
Gerra ondorengo krisialdi sozial, politiko eta ekonomikoa gainditzen zihoan heinean, 1960ko hamarkadan, Euskal Herriak herri bezala bere eskola propioa behar zuela ikusten genuen, eta ordura arteko hezkuntza eredu arrotzean ezagutzen ez zen eredu pedagogiko berri bat sortu nahi zen, euskaraz izango zen heziketa nahi genuen geure haurrentzat, erdal irakaskuntza errotik aldatu nahi zen, eta pedagogia parte-hartzailean sinesten genuelako beronen alde borrokatu ginen.
Horretarako, herri osoaren partaidetza eta laguntza derrigorrezkoa zen, eta jaso ere jaso genuen, benetako ikasketa komunitatea osatuz. Eskolak herriarekin bat egin behar zuen eta egin ere egin zuen, guztion inplikazioa nabarmena izan baitzen. Hezkuntza komunitateko kideon borroka arlo guztietara eramanez, euskararen aldarria eginez, gure identitatearen transmisioa eginez. Etorkizunean euskaldun gisa bizi nahi bagenuen, euskal curriculumaren alde egin behar genuela ere bagenekien, eta gure heinean ere ekin genion. Berrikuntza eta sormena landuko zituen eskola bat nahi genuen gure ikasleentzat. Izaki zoriontsuak sortu nahi genituen. Bestalde, herri osoaren partaidetzaz egina zelako, izaera publikoa eman zitzaion, kontzeptu hau bere zentzurik zabalenean hartuta. Horrela, Euskal Herriak bere eskola izango zuen proiektua abian jarriaz eta euskal hezkuntza nazionala bideratuz.
Honetaz guztiaz jabeturik, abertzale eta euskaltzaleen indar, gogo eta ilusioari esker auzolanean, etengabeko transmisioan jardunez egin ahal izan zen gure identitatearen transmisioa, nolabait esateko. Euskal kontzientzia, herri kontzientzia zegoelako guztion baitan eta benetan sinesten genuelako horretan buru-belarri lan eginez, euskara eta euskaraz irakatsiz, herritarron akuilu bilakatuz.
Egun, zoritxarrez, zerbaitek huts egiten badigu, nik uste herri kontzientzia dela, bestela ez genuke irakurriko: «Ikastolek paper ikaragarria bete zuten euskararen alde euskara hiltzear zegoen momentuan…». Nire galdera da: gaur egun euskara hobeto al dago, bada? Horrelako iritzia duenak zer-nolako kontzientzia ote du zapalkuntzaz, oraindik euskaraz bizitzea ukatzen zaigunean? Euskara zatikatua, hots, ehunekotan proportzionalki derrigortzen dutenean, adibidez hainbeste euskaldun A, B edo D ereduak aplikatzeko tenorean? Eskola materialetan Euskal Herria EAEra mugatzen denean? Nafarroa eta Iparraldea Espainia eta Frantziaz hartzen direnean? Eta beste hainbat adibide jar genitzake; esate baterako, administrazioak erdaraz funtzionatzen duenean? Osakidetzak erdaraz funtzionatzen duenean? Armada espainiarraren menpe gaudenean? Oraindik orain, Espainiako Vuelta Bilbon hasi denean? Denak espainiartu nahi gaituztenean, horiek ez ote menperatutako herri baten seinaleak?
Beraz, herri kontzientziaren transmisioa hain urrun dagoen bitartean, eta ikastolen sorrerako helburuak erdiestetik oraindik urrun xamar gaudenez, guk sortutako ekimen honek luzaroan beharrezko izaten jarraituko duela deritzot.
Eta bukatzeko, Koldo Mitxelena hizkuntzalariaren esaldi batekin bukatuko dut: «Eskola oro ez dira ikastolak eta ikastolak oro eskolak dira».
